AKAUN GABUNGAN BERSAMA DANA AMANAH ISLAM DALAM UNDANG-UNDANG KOMERSIAL

PENULIS memetik perbincangan yang didebatkan dalam perbincangan syariah di institusi penulis dahulu yang membahaskan isu akaun gabungan bersama dana amanah.

Secara teknikalnya, akaun gabungan bersama ialah satu bentuk hak milik kepada harta yang dimiliki oleh dua orang individu atau lebih, dalam kepentingan yang sama dalam akaun bersama individu yang masih hidup.

Hak milik mestilah diperoleh pada masa yang sama, dan dokumen perjanjian mesti ditulis dengan jelas niat untuk mewujudkan harta akaun gabungan bersama.

Right of survivorship atau hak survivorship bermakna apabila salah seorang pemilik bersama meninggal dunia, pemilik bersama yang masih hidup secara automatik menjadi pemilik aset tanpa mengira syarat wasiat pihak yang mati.

Ini menunjukkan bahawa dengan hak survivorship, mana-mana harta yang dimiliki oleh si mati akan diserahkan kepada yang hidup berdasarkan cara harta itu dimiliki dan bukan di bawah terma wasiat.

Daripada ciri akaun gabungan bersama ini ia jelas bahawa kontrak akaun gabungan bersama sebegini tidak menurut kehendak Syariah kerana terbentuk unsur ketidakpastian (gharar).

Berlakunya gharar dalam kontrak akaun gabungan bersama adalah disebabkan unsur jahalah. Dari perspektif fiqh, perkataan jahalah digunakan untuk merujuk kepada kekurangan ilmu, bermaksud pengetahuan yang tidak dapat mengesahkan secara pasti sesuatu hak. Ini menunjukkan bahawa berkontrak dalam keadaan ketidakpastian adalah tidak dibenarkan.

Kontrak akaun gabungan bersama secara konvensional melibatkan unsur jahalah dalam erti kata individu akaun bersama tidak boleh mendakwa bahawa dia mempunyai bahagian tertentu seperti satu pertiga atau satu perempat dalam asset dalam akaun gabungan bersama itu. Tiada petunjuk jelas dalam perjanjian siapa yang memiliki berapa banyak harta itu.

Satu lagi kebimbangan mengenai konsep akaun gabungan bersama dari sudut Shariah ialah isu prinsip survivorship.

Berdasarkan amalan semasa (yang berdasarkan undang-undang biasa), sekiranya berlaku kematian kepada seorang individu akaun bersama, keseluruhan harta akan segera diserahkan kepada individu yang masih hidup.

Maksudnya, apabila seorang individu akaun bersama meninggal dunia, dana dalam dana unit amanah akan tertakluk kepada prinsip survivorship.

Dalam akaun gabungan bersama, mengikut kaedah pewarisan, harta pusaka dan harta si mati akan dibahagikan kepada ahli waris, manakala dalam Syariah, harta seorang Muslim, apabila si mati, hendaklah dibahagikan kepada ahli waris mengikut hukum Allah.

Wajib bagi setiap orang Islam mengikut hukum mirath (warisan) atau waṣiyyah (wasiat). Untuk memberikan semua sisa harta kepada waris yang masih hidup tanpa persetujuan yang sewajarnya dan penuh daripada semua waris yang tinggal adalah tidak dibenarkan.

Perkara yang sama berlaku untuk kes waṣiyyah; dibolehkan jika seseorang ingin melakukan waṣiyyah untuk bukan kerabat, atau sedekah, tetapi hanya sehingga satu pertiga daripada jumlah hartanya sahaja.

Baki dua pertiga hendaklah dibahagikan kepada ahli waris mengikut bahagian yang telah ditetapkan oleh Allah SWT. Jika seseorang tidak berwasiat, maka semua harta pusaka akan dibahagikan kepada ahli waris yang masih hidup.

Oleh itu, dalam industri unit amanah, terdapat cadangan "Pemilikan Akaun Bersama Islam" menggunakan kontrak shirkah dan hibah ruqba. Kontrak shirkah berurusan dengan perkongsian modal manakala kontrak hibah ruqba berkaitan prinsip survivorship.

Cadangan pertama adalah mewujudkan pemilikan bersama dalam unit-unit dana amanah tersebut melalui akad shirkah. Imam Hanbali mendefinisikan syirkah sebagai gabungan hak atau kebebasan untuk menggunakan (taṣarruf).

Kemungkinan terdapat dua jenis shirkah yang terlibat dalam susunan yang dicadangkan ini, iaitu shirkat al-milk dan shirkat al-amwal.

Cadangan kedua adalah dengan hibah ruqba. Ia adalah alat yang berkesan dalam perancangan harta pusaka dalam erti kata ia boleh digunakan untuk memudahkan penggunaan konvensional akaun gabungan bersama dengan hak untuk terus hidup, tanpa melanggar peraturan Islam dan prinsip mengenai urus niaga "pemilikan bersama".

Bagi memenuhi keperluan prinsip survivorship dalam pemilikan akaun gabungan bersama, perlu ada kontrak hibah ruqba antara pemilik bersama. Hibah Ruqba ialah pemberian dengan syarat-syarat tertentu di mana jika mana-mana pihak, iaitu penderma atau penerima, meninggal dunia, pihak yang masih hidup akan memiliki harta ruqba.

Berdasarkan pandangan ini, penderma (pemilik bersama yang berniat untuk melakukan hibah) menyatakan bahawa, “Saya memberikan bahagian saya daripada unit amanah ini kepada anda semasa anda masih hidup, tetapi jika anda mendahului saya bahagian itu. hendaklah dikembalikan kepadaku, dan sekiranya aku mendahului kamu, maka bahagian itu adalah untuk kamu.”

Ini bermakna bahawa hibah jenis ini akan menjadikan penerima kuasa kekal sebagai pemiliknya sepanjang hayatnya, dan jika penerima kuasa mendahului penderma, pemilikan unit berkadar akan dikembalikan kepada penderma.

Dalam muamalat setiap masalah yang timbul, ada jalan untuk menyelesaikannya. Itulah kelebihan kontrak-kontrak muamalat.

Syariah sentiasa sesuai dilaksana menurut peredaran zaman dan teknologi, termasuk dalam isu akaun gabungan bersama dalam dana amanah Islam ini.  – DagangNews.com

Dr Razli Ramli merupakan Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS) Universiti Teknologi Malaysia dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

KLIK DI SINI UNTUK KOLEKSI ARTIKEL IKTISAD