IMPAK KETIDAKPATUHAN SYARIAH DALAM PENGURUSAN KEWANGAN

Di Malaysia terdapat 18 institusi kewangan Islam yang menawarkan produk dan perkhidmatan perbankan Islam.
 

Bilangan ini belum dicampur dengan beberapa institusi yang menawarkan produk perbakan Islam walaupun mereka adalah bukan institusi kewangan Islam. Produk dan perkhidmatan mereka adalah patuh Syariah dan mendapat kelulusan Bank Negara Malaysia.

Kepatuhan Syariah adalah tunjang kepercayaan masyarakat dan amanah menjaga kepatuhan ini digalas oleh pihak pengurusan institusi kewangan.

Kejadian ketidakpatuhan Syariah yang serius dalam kewangan Islam boleh memberi implikasi yang ketara kepada industri, termasuk akibat undang-undang, reputasi dan etika. Para pihak pengurusan institusi kewangan mesti tahu dan faham impak ketidakpatuhan ini.

Walaupun ketidakpatuhan Syariah dalam kewangan Islam secara amnya dianggap tidak boleh diterima dan diuruskan secara aktif dan dikurangkan oleh institusi kewangan Islam, terdapat keadaan di mana amalan atau transaksi tidak patuh telah berlaku.

Kejadian ini boleh berbeza dalam keseriusannya dan mungkin melibatkan kesilapan yang tidak disengajakan, kecuaian atau pelanggaran prinsip Syariah yang disengajakan.

Contoh ketidakpatuhan dalam kewangan Islam adalah seperti tidak ada aqad jual beli komoditi dilaksanakan untuk proses pengstrukturan semula pembiayaan yang telah mengubah harga jualan kemudahan kredit.

Apabila ia berlaku, tiada aqad akan menyebabkan perjanjian pengstrukturan semula tersebut batal dan tidak sah. Segala keuntungan hasil daripada kontrak jual beli tersebut akan disalurkan kepada Baitulmal atau mana-mana badan kebajikan yang diakui oleh penasihat Syariah. 

Kesan negatif daripada kejadian tidak patuh dalam kewangan Islam boleh meluas dan akan menjejaskan pelbagai pihak berkepentingan, termasuk individu, perniagaan, institusi kewangan, pihak berkuasa kawal selia dan ekonomi yang lebih luas.

Pelabur mungkin mengalami kerugian akibat pelaburan dalam produk atau urus niaga yang tidak patuh, manakala institusi kewangan mungkin menanggung liabiliti undang-undang, denda atau penalti kerana tidak mematuhi prinsip Syariah atau keperluan kawal selia.

Ia juga akan mencemarkan reputasi dan kredibiliti institusi kewangan, menyebabkan kehilangan kepercayaan dan keyakinan di kalangan pelanggan, pelabur, pengawal selia, dan orang ramai.

Reputasi amat penting dalam dunia korporat. Oleh itu, pihak pengurusan institusi kewangan harus memahami sedalamnya tentang risiko reputasi ini.

Kerosakan reputasi boleh memberi kesan negatif kepada hubungan perniagaan, bahagian pasaran dan nilai jenama, menjadikannya sukar bagi institusi untuk menarik dan mengekalkan pelanggan dan pelabur.

Di samping itu ketidakpatuhan terhadap prinsip Syariah menimbulkan kebimbangan etika dan persoalan tentang integriti dan ketelusan kewangan Islam.

Pelanggan mungkin mengalami kerugian kewangan atau kemudaratan reputasi disebabkan pelaburan dalam produk tidak patuh, manakala pelabur mungkin menghadapi ketidaktentuan dan ketidakstabilan dalam pasaran kewangan Islam.

Kakitangan institusi kewangan mungkin mengalami ketidakamanan pekerjaan atau kerosakan reputasi, manakala keyakinan masyarakat mungkin terjejas oleh penghakisan kepercayaan dalam sistem kewangan.

Secara keseluruhannya, para pihak pengurusan institusi kewangan dan juga syarikat korporat harus mengambil berat tentang kesan buruk daripada kejadian tidak patuh dalam kewangan Islam dan menekankan kepentingan tadbir urus yang teguh, pematuhan dan amalan pengurusan risiko untuk memastikan integriti, kestabilan dan kemampanan sistem kewangan Islam.

Ketelusan, akauntabiliti dan kerjasama di kalangan pihak berkepentingan adalah penting untuk menangani isu ketidakpatuhan dengan berkesan dan memulihkan kepercayaan dan keyakinan dalam kewangan Islam.

Penulis yakin syarikat korporat boleh juga mengamalkan beberapa amalan yang serupa dengan institusi kewangan untuk mengelakkan berlakunya ketidakpatuhan Syariah.

Walaupun syarikat mungkin tidak beroperasi di bawah rangka kerja kawal selia yang sama seperti institusi kewangan, mereka masih boleh mendapat manfaat daripada melaksanakan struktur tadbir urus yang teguh, garis panduan etika dan mekanisme pematuhan untuk menyelaraskan amalan mereka dengan prinsip Syariah.

Sama seperti institusi kewangan, syarikat boleh menubuhkan struktur tadbir urus Syariah, seperti lembaga penasihat atau jawatankuasa Syariah, untuk menyediakan pengawasan dan panduan tentang pematuhan prinsip Syariah.

Badan-badan ini boleh menyemak amalan perniagaan, produk dan urus niaga untuk memastikan penjajaran dengan piawaian etika Islam.

Mereka juga boleh membangun dan menguatkuasakan kod etika tingkah laku yang menekankan pematuhan kepada prinsip dan nilai Syariah dengan menyatakan dengan jelas jangkaan mengenai tingkah laku beretika, integriti, dan pematuhan ajaran Islam, dan pastikan pekerja di semua peringkat memahami dan menegakkan prinsip ini.

Disarankan agar syarikat sentiasa menjalankan audit pematuhan Syariah dan semakan operasi korporat, aktiviti dan urus niaga kewangan.

Pengauditan ini boleh membantu mengenal pasti kawasan yang berpotensi ketidakpatuhan dan membolehkan tindakan pembetulan diambil dengan segera untuk menangani sebarang isu.

Di samping itu syarikat harus menawarkan program latihan dan pendidikan kepada pekerja mengenai pematuhan Syariah, prinsip kewangan Islam dan kelakuan beretika.

Memastikan pekerja sedar tanggungjawab dan kewajipan mereka berkaitan pematuhan Syariah dan menyediakan mereka dengan pengetahuan dan kemahiran yang diperlukan untuk memenuhi tugas ini dengan berkesan.

Tidak ketinggalan mereka perlu bekerjasama dengan ulama atau pakar Syariah untuk mendapatkan nasihat, bimbingan, dan pengesahan mengenai perkara pematuhan Syariah.

Manfaatkan kepakaran mereka untuk menyemak amalan perniagaan, kontrak dan pelaburan untuk memastikan ia mematuhi prinsip Syariah dan piawaian etika.

Syarikat ditekankan untuk memupuk ketelusan dan pendedahan dalam amalan korporat dengan menyediakan pihak berkepentingan maklumat yang jelas dan komprehensif tentang pematuhan syarikat kepada prinsip Syariah.

Mendedahkan maklumat yang berkaitan tentang dasar, prosedur dan prestasi pematuhan Syariah dalam laporan dan komunikasi korporat. Pastikan aktiviti korporat, produk dan perkhidmatan distrukturkan mengikut cara yang konsisten dengan prinsip Syariah.

Elakkan daripada terlibat dalam aktiviti atau transaksi yang melanggar piawaian etika Islam, seperti pembiayaan berasaskan faedah, perjudian atau penglibatan dalam industri yang dianggap tidak mematuhi prinsip Syariah.

Akhirnya, penulis menyarankan agar syarikat dapat melaksanakan proses pengurusan risiko untuk mengenal pasti, menilai dan mengurangkan risiko pematuhan Syariah yang berkaitan dengan operasi dan aktiviti korporat.

Wujudkan kawalan dan prosedur untuk memantau pematuhan prinsip Syariah dan menangani sebarang penyelewengan dengan segera.

Dengan mengamalkan amalan ini, syarikat boleh mencontohi institusi kewangan dalam usaha mereka untuk mengelakkan kejadian ketidakpatuhan Syariah dan menunjukkan komitmen terhadap kelakuan beretika dan amalan perniagaan yang bertanggungjawab sejajar dengan nilai dan prinsip Islam. - DagangNews.com

Dr Razli Ramli adalah Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS) UTM dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di UIAM

KLIK DI SINI UNTUK KOLEKSI ARTIKEL IKTISAD