FINTECH ISLAM MILIKI PELUANG BESAR DALAM INSTITUSI KEWANGAN DI SELURUH DUNIA

SEJAK beberapa tahun kebelakangan ini, minat pasaran terhadap fintech Islam semakin meningkat dengan ketara. Malah, bilangan syarikat fintech Islam juga telah mencecah 150 buah di seluruh dunia setakat November 2020 (IFNFintech.com : 2020).

Malaysia adalah antara beberapa pasaran yang mempunyai bilangan syarikat permulaan (start-up) fintech Islam yang tertinggi di dunia. 

Pada masa ini, terdapat sekurang-kurangnya 18 syarikat kewangan Islam di Malaysia, termasuk dua institusi kewangan Islam digital di bawah Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. 

Walaupun di Malaysia ekosistem teknologi kewangan Islam masih di peringkat awal namun sudah terdapat banyak usaha oleh pengawal selia, institusi sokongan, penyedia dana dan institusi akademik dan penyelidikan untuk menyokong fintech Islam. 

Pengawal selia telah membangunkan peraturan untuk mempertimbangkan teknologi kewangan Islam dan pada masa sama, institusi sokongan mula memberi perhatian kepada fintech Islam. 

Antaranya, Perbadanan Ekonomi Digital Malaysia (MDEC) yang menubuhkan jabatan khusus untuk menyokong ekonomi digital dan fintech Islam. Selain itu, Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi (MOSTI) juga memberi sokongan dengan memperuntukkan dana untuk membantu fintech Islam. 

Pusat Antarabangsa bagi Pendidikan Kewangan Islam (INCEIF) dan Akademi Penyelidikan Syariah Antarabangsa (ISRA) turut memperkenalkan inisiatif untuk menyokong pembangunan kapasiti serta penyelidikan dan pembangunan dalam teknologi kewangan Islam termasuk latihan dan kempen kesedaran. 

Oleh demikian, penulis percaya fintech Islam akan muncul sebagai subsektor atau pemacu untuk inovasi dalam kewangan Islam sekiranya pematuhan syariah bagi produk dan perkhidmatan fintech  Islam yang inovatif dan tadbir urus syariah dimantapkan.

Peluang besar

Berdasarkan kajian penulis, sektor kewangan Islam masih merupakan sebahagian daripada industri kewangan konvensional. Namun, daya tarikan kewangan Islam terlalu kecil berbanding teknologi kewangan konvensional. 

Pun begitu, fintech Islam telah diberikan perhatian mendalam kerana potensinya dilihat sebagai peluang besar institusi kewangan untuk menarik pelanggan-pelanggan Islam dari seluruh dunia. 

Dalam Forum Global Islamic Finance Forum (GIFF-2022) anjuran Bank Negara Malaysia (BNM), jumlah penduduk dunia pada November 2022 mencecah lapan bilion. Sebanyak 25% daripadanya adalah orang Islam yang mana hanya 8% menyedari kewujudan kewangan Islam. 

Melalui fintech Islam, potensi baki 17% orang Islam untuk menjadi pelanggan institusi kewangan Islam adalah amat cerah.

Salah satu ciri fintech Islam ialah kesejagatannya. Penerapan fintech Islam memenuhi keperluan semua orang, tanpa mengira agama, bangsa dan status. 

Penerapan syariah tidak hanya untuk orang Islam melainkan dalam hal kepercayaan dan ritual. Kekayaan dan hal kewangan dalam Islam adalah antara topik yang menghayati ketetapan Islam untuk memenuhi kesejahteraan semua manusia. 

Ketidakadilan dalam sistem kewangan

Elemen utama yang mewujudkan ketidakadilan dalam sistem kewangan dari sudut syariah ialah riba (riba), gharar (ketidakpastian) dan maysir (perjudian). 

Syariah bertujuan menggalakkan kestabilan, bukan sahaja dalam kekayaan dan sistem kewangan, tetapi ia juga bertujuan mewujudkan keseimbangan dalam sistem sosial dengan mengurangkan jurang antara golongan kaya dan miskin. 

Objektif ini diteruskan melalui strategi rangkuman kewangan serta mengagihkan semula kekayaan melalui institusi seperti zakat dan wakaf. 

Ini memastikan peredaran kekayaan yang meluas di seluruh ekonomi dengan melarang penimbunan dan monopoli. 

Negara-negara yang menyediakan produk dan perkhidmatan kewangan Islam membuktikan bahawa mereka adalah alternatif yang sesuai kepada penyelesaian kewangan konvensional dan mempunyai kelebihan daya saing sendiri. Fintech Islam merupakan pemangkin kepada tujuan yang murni ini.

Pembangunan produk fintech Islam ialah aplikasi teknologi yang memberikan gangguan impak positif kepada perkhidmatan kewangan, dengan mencapai penjimatan dan pengoptimuman kos, masa dan kecekapan sistem institusi kewangan. 

Tambahan pula, fintech juga telah memberi impak yang ketara ke atas pengalaman pengguna produk kewangan. 

Penyelesaian berasaskan teknologi

Salah satu cabaran unik bagi fintech Islam ialah memastikan penyelesaian kewangan Islam berasaskan teknologi distruktur dan disediakan mengikut syariah. 

Sebagai contoh, penasihat robo adalah antara syarikat fintech yang menggunakan algoritma kompleks untuk memahami, menganalisis, mengesyorkan dan juga melaksanakan pelaburan. 

Ia menggantikan pengurus dana atau penganalisis kewangan dalam peranan mereka memberi nasihat mengenai pelaburan atau produk perbankan. 

Inovasi teknologi yang memberi kuasa kepada penasihat robo menjimatkan masa dengan ketara kerana ia memberikan hasil dalam beberapa saat, yang hampir mustahil untuk dilakukan oleh manusia biasa. 

Di samping itu, ia meminimumkan kesilapan tafsiran dan pengiraan kerana kecekapannya, yang jauh lebih baik daripada tafsiran manusia biasa. 

Jelas sekali, ia menghapuskan faktor yuran ejen, yang memberi manfaat kepada pelanggan dari segi kos. Selain itu, ia menghapuskan semua potensi kesilapan manusia yang biasa ditemui dalam membuat keputusan. 

Tetapi penentuan pematuhannya dengan prinsip syariah terpulang kepada cendekiawan syariah untuk menimbang dan membuat keputusan.

Cabaran utama

Walau apa pun keputusan yang dibuat oleh cendekiawan syariah, ia mestilah selepas mempertimbangkan kontrak yang digunakan (untuk memastikan tiada pelanggaran syariah), proses operasi (yang mencerminkan nilai sebenar syariah - tiada manipulasi dan konflik) dan akibat (melindungi objektif syariah – terutama pemeliharaan kepentingan awam). 

Cabaran utama yang dihadapi oleh fintech Islam adalah untuk memastikan faktor mikro dan makro dalam transaksi tidak bercanggah dengan prinsip syariah. 

Faktor mikro ada untuk memastikan setiap transaksi memenuhi keperluan syariah, kerana banyak transaksi fintech boleh berlaku dalam masa satu milisaat. 

Sebagai contoh, produk pembiayaan Islam hendaklah mengikut proses dan peraturan yang melibatkan banyak langkah dalam urutan tertentu untuk memenuhi kepatuhan syariah. 

Penyelesaian fintech Islam mesti direka bentuk untuk memastikan keperluan syariah ini dipenuhi. - DagangNews.com

Dr Razli Ramli merupakan Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS)
Universiti Teknologi Malaysia dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia