KEBIMBANGAN ISU PENYEWAAN BERSAMA DARI SUDUT SYARIAH

PENULIS membaca satu artikel berkaitan joint tenancy (penyewaan bersama) dari perspektif Islam dalam buku bertajuk 'Issue in Islamic Finance – From the Practitioners’ Perspective'. 

Secara teknikalnya, penyewaan bersama ialah satu bentuk hak milik kepada harta yang dimiliki oleh dua orang atau lebih, dalam kepentingan yang sama, tertakluk kepada hak untuk terus hidup kepada penyewa bersama yang masih hidup. 

Hak milik mestilah diperoleh pada masa yang sama, oleh proses undang-undang pemindahan harta daripada seorang pemilik kepada pemilik lain yang sama, dan dokumen itu mesti mengisytiharkan dengan jelas niat untuk mewujudkan harta penyewaan bersama.

Hak untuk terus hidup bermakna apabila salah seorang pemilik bersama meninggal dunia, pemilik bersama yang masih hidup secara automatik menjadi pemilik aset tanpa mengira syarat wasiat pihak yang mati. 

Ini menunjukkan bahawa dengan hak untuk terus hidup, mana-mana harta yang dimiliki oleh si mati akan diserahkan kepada yang tidak mati berdasarkan cara harta itu dimiliki dan bukan di bawah terma wasiat.

Secara umum, perbahasan perundangan mengenai kesahihan penyewaan bersama berkisar pada dua isu. 

Pertama, penyewaan bersama ialah konsep pemilikan bersama yang isunya adalah ketidakpastian itu sendiri kerana sifat asas pemilikan harta penyewa bersama ialah pemilikan komunal. 

Setiap penyewa bersama mempunyai kepentingan dalam keseluruhan tetapi tidak menikmati hak eksklusif untuk mana-mana bahagiannya. Dengan kata lain, kepentingan penyewa bersama tidak ditentukan.

Daripada ciri sewaan bersama yang disebutkan di atas, jelaslah bahawa kriteria utama isu besar kontrak sewaan bersama sebegini berkait dengan penglibatan gharar yang dilarang syariah.

Berlakunya gharar dalam kontrak penyewaan bersama adalah disebabkan unsur jahalah. Dari perspektif fiqh, perkataan jahalah merujuk kepada kekurangan ilmu. Ini menunjukkan bahawa kontrak di bawah keadaan ketidakpastian (gharar) adalah tidak dibenarkan.

Kontrak penyewaan bersama konvensional melibatkan unsur jahalah dalam erti kata penyewa sedemikian tidak boleh mendakwa bahawa dia mempunyai bahagian tertentu seperti, katakan satu pertiga atau satu perempat dalam aset bersama itu. Tiada petunjuk jelas dalam perjanjian siapa yang memiliki berapa banyak harta tersebut.

Masalah ini telah ditulis oleh Myint Soe (dalam buku beliau bertajuk 'The Law of Banking in Singapore and Malaysia' pada 1997), yang mana beliau berkata (berkaitan dengan akaun bersama dalam sistem perbankan): “However, one factor which is not yet settled is who owns how much of the money in a joint account in case of a dispute between the parties”.

Isu kedua, merupakan satu lagi kebimbangan mengenai konsep penyewaan bersama dari sudut syariah ialah isu prinsip hak untuk terus hidup. 

Berdasarkan amalan semasa (yang berdasarkan undang-undang biasa), sekiranya berlaku kematian seorang penyewa bersama, keseluruhan harta akan segera diserahkan kepada penyewa yang masih hidup. 

Dalam erti kata lain apabila seorang penyewa bersama meninggal dunia, dana dalam dana unit amanah, contohnya, akan tertakluk kepada prinsip hak untuk terus hidup.

Dalam penyewaan bersama, mengikut peraturan pewarisan, harta pusaka dan harta si mati akan dibahagikan kepada ahli waris, manakala dalam syariah, harta seorang Muslim, apabila si mati, hendaklah dibahagikan kepada ahli waris mengikut hukum Allah. 

Wajib bagi setiap orang Islam mengikut hukum-hukum mirath (warisan) atau waṣiyyah (wasiat). Untuk memberikan semua jumlah harta kepada waris yang masih hidup tanpa persetujuan yang sewajarnya (dan persetujuan penuh) daripada semua waris yang tinggal adalah tidak dibenarkan.

Perkara yang sama berlaku untuk kes waṣiyyah; dibolehkan jika seseorang ingin membuat waṣiyyah untuk bukan kerabat, atau sedekah, tetapi hanya satu pertiga daripada jumlah hartanya sahaja yang boleh diwasiatkan. 

Baki dua pertiga hendaklah dibahagikan kepada ahli waris mengikut bahagian yang telah ditetapkan oleh Allah SWT. Jika seseorang tidak berwasiat, maka semua harta pusaka akan dibahagikan kepada ahli waris yang masih hidup.

Pada penulis, amalan pemilikan bersama semasa secara konvensional ini tidak sesuai dengan prinsip Islam. 

Oleh itu, beberapa usaha pengubahsuaian dan pembaharuan demi untuk memastikan ia diterima dan bebas daripada unsur gharar dan jahalah perlulah dicadangkan sebagai alternatif. - DagangNews.com

Dr Razli Ramli merupakan Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS) Universiti Teknologi Malaysia dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia.