KEPELBAGAIAN PENDAPAT SYARIAH DALAM MUAMALAT BERHIKMAH

PENULIS mengulas nota dari ceramah Dr. Ahcene Lahsasna, seorang Profesor Madya dari INCEIF berkaitan dengan perbezaan pendapat syariah dalam muamalat.

Kepelbagaian pendapat Syariah sememangnya wujud di mana ada pendapat majoriti dan ada pendapat minoriti. Perbezaan pendapat mungkin terletak pada terma atau syarat kontrak, struktur produk atau aspek berkaitan produk lain.

Perselisihan pendapat mengenai status Syariahnya akan membawa kepada cara yang berbeza di mana transaksi atau kontrak perniagaan diamalkan dan dikendalikan. Kepelbagaian ini terpakai kepada pasaran modal Islam, sektor perbankan dan takaful.

Ulama boleh menyatakan atau menerima pandangan yang berbeza dalam ijtihad mereka apabila tidak ada peruntukan langsung sama ada dari al-Quran atau Sunnah. Ijtihad merujuk kepada proses pengeluaran fatwa atau hukum oleh mujtahid (ulama).

Kadang-kadang, perbezaan pendapat adalah disebabkan oleh pelbagai keadaan dan fakta khusus untuk kes yang dikemukakan yang kemudian membawa subjek kepada ijtihad.

Dengan itu dapat dilihat bahawa keputusan atau penghakiman yang dibuat oleh seorang ulama adalah tidak mengikat di sisi undang-undang. Sebaliknya, ulama bebas membuat pertimbangan dan keputusan sendiri tentang sesuatu perkara asalkan mereka mampu memberikan bukti yang konkrit untuk menyokong keputusan mereka.

Pelbagai mazhab undang-undang ini mungkin mempunyai perspektif yang berbeza mengenai isu Syariah tertentu. Sebahagian daripada perbezaan pendapat ini boleh didamaikan manakala yang lain tidak.

Variasi ini mungkin mengurangkan skop atau potensi pengembangan atau pertumbuhan kewangan Islam. Oleh itu, terdapat keperluan untuk mewujudkan piawaian yang mengurangkan tahap perbezaan dan variasi dalam industri kewangan Islam.

Perlu difahami bahawa pengenalan piawaian dalam kewangan Islam tidak semestinya menghapuskan semua perbezaan. Industri seharusnya boleh beroperasi dalam kepelbagaian yang wujud.

Walau bagaimanapun, dari perspektif global, isu ini tidak penting dalam konteks bidang kuasa tertentu seperti Malaysia, Mesir, Arab Saudi atau mana-mana negara tertentu memandangkan bidang kuasa tempatan mempunyai sekolah undang-undang yang sama yang dirujuk dan selaras dengan pandangan Syariah yang dominan dalam komuniti tertentu itu.

Terdapat beberapa faedah kepelbagaian, iaitu seperti berikut:

1. Pemahaman yang lebih baik tentang kedudukan Syariah berkaitan dengan aplikasi dan produk berbeza yang ditawarkan dalam kewangan Islam
2. Fleksibiliti dalam amalan industri yang mewujudkan persekitaran dinamik di mana amalan itu memberi ruang untuk menguji produk yang dibangunkan berdasarkan tafsiran berbeza
3. Perbahasan isu dengan cara yang sangat telus, melalui kritikan membina yang membantu untuk membuat hujah berkenaan kebolehbolehan atau ketidakbolehan sesuatu produk kewangan lebih kukuh, kukuh dan kukuh.
4. Mewujudkan ruang untuk inovasi dan pemikiran kreatif dengan melihat pandangan dan pendapat yang berbeza bersama-sama dengan hujah dan tafsiran mereka tentang perkara tersebut.

Perbezaan pendapat Syariah mempunyai sebab yang sah, yang harus dihargai. Perbezaan, berdasarkan alasan yang sah, tidak boleh dianggap sebagai masalah atau cabaran kerana sifat proses mengeluarkan resolusi dari perspektif Syariah.

1. Ijtihad apabila tidak ada peruntukan hukum langsung

Proses ijtihad itu sendiri mewakili punca kepada perbezaan pendapat yang dikemukakan oleh ulama. Apabila terdapat peruntukan hukum langsung dari Al-Quran atau Sunnah, kita melihat konsistensi dalam ketetapan dan pendapat di mana setiap orang berpegang kepada kedudukan Syariah yang sama.

Namun, apabila tidak ada peruntukan hukum mengenai perkara tersebut, di bawah ijtihad pendapat yang berbeza boleh dikemukakan oleh ulama berdasarkan fakta dan keadaan yang berbeza. Perlu difahami bahawa ijtihad adalah hak yang diberikan oleh syariah kepada ulama agar mereka berijtihad untuk menjelaskan kedudukan syariah dalam mana-mana perkara khusus bagi umat Islam.

2. Perbezaan dalam tafsiran peruntukan hukum

Kadang-kadang, peruntukan hukum daripada al-Quran dan Sunnah memang wujud, tetapi kerana teks tersebut memuatkan lebih daripada satu makna, peruntukan hukum tersebut menjadi tertakluk kepada kepelbagaian di mana pendapat yang berpotensi berbeza boleh dinyatakan.

3. Percanggahan dalil Syariah

Kadang-kadang perkara di bawah ijtihad mungkin disokong oleh peruntukan hukum yang berbeza dari al-Quran dan Sunnah yang pada pandangan ulama mungkin kelihatan bercanggah, justeru, ulama akan terlibat dalam proses perdamaian secara teratur untuk mendapatkan ketetapan Syariah yang berkaitan.

Proses keutamaan dan pemansuhan mungkin menjadi sebahagian daripada aspek yang mungkin dipertimbangkan, dan hasil daripada proses ini akan membawa kepada potensi perbezaan pendapat berdasarkan hujah dan bukti yang berbeza yang disediakan oleh setiap ulama.

4. Kontrak yang tidak diluluskan secara teks oleh teks

Apabila kontrak yang akan diterima pakai tidak didapati dinyatakan dalam teks atau sumber yang berkaitan, kontrak ini dianalisis, dinilai dan dinilai untuk kelulusan berdasarkan ijtihad ulama. Kebolehterimaan yang lebih tinggi terhadap kontrak ini mungkin mencerminkan tahap perbezaan pendapat yang lebih rendah di kalangan ulama.

5. Kontrak yang disahkan oleh ulama Syariah tetapi dengan ciri atau amalan yang berbeza-beza

Sesetengah kontrak, yang pada dasarnya disahkan oleh ulama, mempunyai ciri atau melibatkan amalan yang bagaimanapun tidak dipersetujui oleh semua aliran pemikiran.

Sebagai contoh, ulama telah bersepakat tentang kebolehan istiṣna. Istiṣna ialah kontrak penjualan item tertentu yang belum wujud, yang akan dikeluarkan atau dibina oleh penjual dan kemudiannya dihantar kepada pembeli apabila aset tersebut siap.

Setelah bersepakat tentang kebolehan kontrak sedemikian, sebahagian ulama juga membenarkan kontrak ini dilanjutkan dalam penggunaannya kepada aset yang telah wujud, kerana kontrak istiṣna, dari perspektif mereka, boleh juga digunakan untuk aset yang dibina atau mana-mana aset yang telah siap.

6. Kontrak yang berkaitan dengan tahap transaksi 'sebenar' dalam objektif dan proses transaksinya

Contoh yang ketara ialah akad tawarruq yang dianjurkan, yang diperakui oleh majoriti ulama. Walau bagaimanapun, ulama yang menyokong kontrak ini mungkin memerlukan kontrak ini menjadi transaksi sebenar untuk memudahkan kemudahan tunai dalam masyarakat.

Ulama lain juga boleh mengenakan syarat lain untuk memastikan tawarruq adalah transaksi sebenar dengan memberi pilihan kepada pembeli di bawah murabaḥah tawarruq sama ada untuk menjual aset ke pasaran melalui bank / pembiaya atau memegang aset atau menjual ke pasaran.

7. Kontrak atau amalan yang berdasarkan ijtihad baru kerana tiada pendapat terdahulu sebagai keutamaan

Terdapat beberapa kontrak yang telah diperkenalkan yang sebenarnya ditukar daripada kewangan konvensional untuk digunakan dalam kewangan Islam.

Oleh itu, ia dianggap sebagai produk patuh Syariah jika ia memenuhi keperluan Syariah dan tiada unsur terlarang ditemui dalam produk atau perkhidmatan.

Ini berdasarkan pendirian bahawa semua kontrak dan syarat dibenarkan untuk digunakan melainkan dibuktikan sebaliknya oleh Syariah.

Kadangkala, kepelbagaian pendapat timbul disebabkan pengenalpastian beberapa isu yang berpotensi berkaitan dengan pematuhan bukan Syariah dalam produk baharu yang diimport daripada kewangan konvensional.

Di sinilah ulama boleh menyatakan pendapat yang berbeza berdasarkan penilaian dan penilaian potensi pematuhan produk bukan Syariah. - DagangNews.com

Dr Razli Ramli merupakan Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS) Universiti Teknologi Malaysia dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia

KLIK DI SINI UNTUK KOLEKSI ARTIKEL IKTISAD