Keselamatan media sosial untuk masa depan anak kita memerlukan keberanian bertindak

Oleh Afizan Amer
Pensyarah Kanan Pemasaran Digital
Fakulti Pengurusan dan Perniagaan,
Kampus Rembau, Universiti Teknologi Mara N.Sembilan

PROSES perkembangan dunia digital dan media sosial hari ini semakin merunsingkan dengan banyaknya pelbagai kes salah laku yang masih menghantui orang ramai.

Berdasarkan banyak kejadian kebelakangan ini isu penipuan dan memainkan isu sensitif yang ditemui di pelbagai platform media sosial di Malaysia sepanjang 2024.

Ini menunjukkan betapa literasi digital dalam media sosial masih perlu dipertingkatkan dan dipromosi merentasi segenap lapisan masyarakat di Malaysia.

Ini juga memerlukan kerjasama dari setiap lapisan golongan masyarakat dari yang terlibat dengan dunia digital secara lansung mahu pun tidak, seperti golongan ibu bapa supaya memantau dengan teliti aktiviti media sosial anak-anak mereka bagi melindungi mereka daripada pedofil.

Di sebalik kerancakan perkembangan dunia teknologi khususnya media baharu yang turut merangkumi platform media sosial, kebimbangan kanak-kanak menjadi mangsa pelbagai bentuk eksploitasi kian mendapat perhatian, termasuk juga ibu bapa yang semakin giat menggunakan anak untuk tujuan mencipta kandungan digital.

Ibu bapa merupakan ahli keluarga dan mempunyai kewajipan untuk menjaga semua aspek pertumbuhan dan perkembangan anak-anak mereka serta membesarkan anak-anak mereka dengan baik dan betul.

Dalam era teknologi ini, perubahan berlaku. Perubahan ini secara tidak langsung menyebabkan ibu bapa terpaksa menerapkan pendidikan yang sesuai dan baik dalam membesarkan anak-anak.

Perkembangan teknologi dan maklumat di Malaysia kini sangat dinamik. Kanak-kanak juga merasakan kepantasan perkembangan teknologi yang semakin canggih.

Data menunjukkan hampir separuh kanak-kanak di dunia akan dapat menggunakan telefon bimbit atau gajet, serta mengakses internet menjelang 2025.

Tidak dapat dinafikan kanak-kanak dan media sosial sukar untuk dipisahkan, lebih-lebih lagi apabila penggunaan peranti semakin meningkat ketika proses pengajaran dan pembelajaran dijalankan secara dalam talian sewaktu pandemik COVID-19 melanda negara.

Dalam laporan Bank Dunia (2021) bertajuk Remote Learning During Covid-19: Lessons from Today, Principles for Tomorrow, menyatakan bahawa di 150 negara di dunia terdapat 1.6 bilion pelajar yang terpaksa belajar dalam talian akibat pandemik COVID-19.  

Pembelajaran dalam talian ini memberi peluang kepada kanak-kanak untuk mengelakkan pendedahan kepada COVID-19 dan meneruskan proses pembelajaran walaupun tidak seoptimum pembelajaran secara bersemuka.

Ternyata peluang pembelajaran dalam talian juga memberi peluang kepada kanak-kanak mengakses alam siber dengan lebih kerap dan lebih lama.

Namun manfaat capaian maklumat tanpa had serta komunikasi tanpa halangan mahupun dunia tanpa sempadan melalui platform media sosial tentunya ada cabaran atau harga yang perlu dibayar .

Antaranya, isu buli siber dalam kalangan kanak-kanak, eksploitasi seksual seperti pedofil, penipuan dalam talian dan pelbagai lagi yang menggusarkan ibu bapa serta masyarakat secara keseluruhannya.

Terkini, isu pengantunan kanak-kanak (sexual grooming) di akaun media sosial, pastinya membuatkan masyarakat tersentak.

Risiko Perkembangan Dunia Digital Tanpa Acuan Tepat

Selain daripada kelebihan, perkembanga dunia  dalam talian yang tidak terkawal ternyata mempunyai satu lagi sisi yang merosakkan yang jika tidak dikendalikan secara sistematik, akan merugikan kanak-kanak malah negara dalam jangka masa panjang.

Menurut laporan dari Digital Quotient Institute (2020), kanak-kanak menghadapi pelbagai risiko apabila mengakses dunia digital, yang dipanggil pandemik siber .

Secara umumnya, menurut laporan itu, 60% kanak-kanak yang mengakses dunia digital terdedah kepada pelbagai risiko dunia digital.

Risiko yang dihadapi oleh kanak-kanak adalah:
 

• buli siber (45%),

• merosakkan nama baik atau reputasi mereka (39%),

• pendedahan kepada kandungan dan keganasan seksual (29%),

• ancaman siber (28%),

• mempunyai interaksi yang tidak selamat (17%),

• gangguan permainan (13%) dan

• gangguan media sosial (7%)

Beberapa faktor menyumbang kepada risiko ancaman seperti yang dinyatakan di atas. Dalam rekod ECPAT International (2022), sebuah organisasi yang memfokus kepada usaha menghapuskan eksploitasi seksual kanak-kanak.

Faktor yang meningkatkan risiko ini termasuk: peningkatan penggunaan dan jenayah berasaskan internet, kekurangan pemahaman kanak-kanak tentang bahaya yang wujud dalam dunia internet, kekurangan kapasiti dan kepakaran untuk menyiasat jenayah berasaskan internet, dan ketiadaan peraturan yang berterusan yang melindungi kanak-kanak di dunia digital.

Fakta ini seharusnya membimbangkan semua pihak. Kesan yang ditimbulkannya juga amat merugikan di peringkat individu, keluarga, masyarakat dan juga negara. Beberapa kes bunuh diri kanak-kanak dan remaja berpunca daripada buli yang berlaku di alam siber.

Selalunya ibu bapa tidak mengetahui perkara yang anak-anak mereka alami. Komunikasi dengan ibu bapa tergendala, akibat ketagihan alam siber dan pelbagai perkara yang dipersembahkan terus di skrin telefon pintar anak-anak.

Ibu bapa sering tidak perasan buli dalam diri anak-anak mereka, kerana ia berlaku dalam diam. Tiba-tiba anak-anak telah bertindak di luar akal.

Keperluan Perlindungan Dunia Digital

Sememangnya kehidupan anak-anak kita tidak lagi boleh dipisahkan daripada dunia digital, terutamanya kanak-kanak yang termasuk dalam kategori digital native.

Perlindungan ini adalah penting untuk memastikan manfaat maksimum untuk kanak-kanak, menyumbang kepada pembinaan negara, dan meminimumkan atau bahkan menghapuskan risiko ancaman kepada kanak-kanak.

Kita perlu sedar kesan akses dunia digital kepada kanak-kanak bersifat seperti dua sisi wang syiling, salah satunya membuka peluang kepada kanak-kanak untuk belajar, mendapatkan maklumat, mengembangkan sosial mereka. perhubungan dan kreativiti.

Sebaliknya, perkembangan teknologi dalam talian membawa beberapa risiko, termasuk keganasan dalam dunia dalam talian, seperti buli siber, gangguan seksual dalam talian dan kemungkinan pelanggaran keselamatan data yang menjejaskan privasi kanak-kanak tersebut.

Ini boleh memberi impak kepada tumbesaran dan perkembangan kanak-kanak bukan sahaja sekarang, malah pada masa hadapan termasuk mengganggu jadual pemakanan mereka.

Dalam dokumen terbitan Jawatankuasa Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu Mengenai Hak Kanak-Kanak, Ulasan Umum No. 25 Tahun 2021 mengenai hak kanak-kanak berhubung dengan persekitaran digital, menyatakan dengan jelas bahawa perlindungan kanak-kanak dalam alam dalam talian mesti disepadukan ke dalam dasar negara yang berkaitan dengan perlindungan kanak-kanak nasional.

Setiap negara seharus melaksanakan langkah-langkah untuk melindungi kanak-kanak daripada risiko, termasuk eksploitasi seksual dalam talian terhadap kanak-kanak yang difasilitasi oleh penyalahgunaan teknologi digital, memastikan penyiasatan jenayah siber dan menyediakan penyelesaian dan sokongan untuk mangsa kanak-kanak.

Di samping itu, setiap negara juga perlu mengemas kini data untuk memahami implikasi persekitaran digital terhadap kehidupan kanak-kanak, menilai kesannya terhadap hak mereka dan menilai keberkesanan campur tangan program dan dasar negara.

Langkah-langkah yang perlu diambil

Setiap agensi yang berkaitan dengan perkembangan digital mesti meningkatkan peguasaan ilmu terhadap penggunaan internet dengan melibatkan penyedia bagi memastikan bahan yang tidak sesuai untuk kanak-kanak dihalang daripada memasuki ruang peribadi kanak-kanak.

Peningkatan kesedaran tentang potensi dan kepelbagaian jenayah di internet perlu diusahakan secara sistematik dan mampan dengan melibatkan keseluruhan ekosistem pendidikan dan perlindungan kanak-kanak, bermula daripada unit terkecil iaitu ibu bapa, keluarga, guru sekolah, sehinggalah masyarakat.

Dari sisi penguatkuasaan undang-undang, kapasiti penyiasatan dan kepakaran kerajaan pula perlu dipertingkatkan.

Kerajaan Malaysia sudah mula meningkatkan kawal selia perlindungan keselamatan dan keselamatan kanak-kanak apabila menggunakan internet, termasuk perlindungan privasi dan data peribadi. Pada 20 Disember 2024, Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia menerbitkan Kod Tatalaku (Amalan Terbaik) untuk Penyedia Perkhidmatan Pesanan Internet dan Penyedia Perkhidmatan Media Sosial.

Kod Tatalaku (Amalan Terbaik) bertujuan untuk memastikan penyedia perkhidmatan mengutamakan 
keselamatan dalam talian, terutamanya untuk kanak-kanak dan golongan rentan. 

Keberanian bertindak seperti yang ditunjukkan oleh Kerajaan Malaysia wajar dihargai semua lapisan masyarakat. Bagaimana lagi hendak berdepan ancaman daripada penggunaan internet? Menjamin perlindungan untuk kanak-kanak di mana-mana mesti menjadi keutamaan bagi semua.

Selain itu, ketika ini masyarakat global yang prihatin terhadap isu ini mempunyai momentum untuk menggalakkan aspek melindungi dan menjaga kanak-kanak dalam mengakses internet.

Jika diabaikan, keadaan ini amat membimbangkan di mana semua kanak-kanak terdedah kepada risiko yang sangat memudaratkan, akan meningkat dan merosakkan masa depan mereka.

Keadaan semasa boleh dikategorikan sebagai kecemasan, seperti yang dinyatakan di atas.

Sememangnya darurat ini bukanlah yang kita mahukan untuk masa depan generasi muda yang diharapkan dapat membawa perubahan yang baik kepada negara pada masa hadapan. - DagangNews.com