Ekonomi Donat di Ipoh: Kemanisan di tengah-tengah penjanaan semula bandar Malaysia

“Ipoh ialah bandar yang dibina oleh bijih timah.” Ungkapan yang pernah menjadi kebiasaan ini semakin berkurangan penggunaannya – sama seperti kepentingan bijih timah kepada ekonomi negara.

Ipoh, ibu negeri Perak, dua jam memandu ke utara Kuala Lumpur, makmur pada abad ke-19 berkat industri bijih timah.

Walau bagaimanapun, pengenalan Dasar Ekonomi Baru di Malaysia pada tahun 1970, dan kejatuhan industri bijih timah pada 1990-an, membawa perubahan dramatik.

Peralihan daripada pengeluaran bijih timah dan getah kepada pertanian dan minyak sawit, dan kemudian kepada pembuatan dan perkhidmatan, menyumbang kepada penghijrahan golongan muda dari Ipoh ke bandar-bandar besar seperti Kuala Lumpur dan Pulau Pinang.

Kini, Ipoh sedang mencari naratif ekonomi baharu. Mempertimbangkan kekuatan bandar dari segi kebolehcapaian, infrastruktur dan perkhidmatan, sekarang terdapat minat yang ketara dalam (dan permintaan daripada Sultan Perak, Sultan Nazrin Shah, dan majlis bandaran), untuk meneroka ekonomi penjanaan semula sebagai satu cara memanfaatkan bakat tempatan dan menarik kohort baharu.

Bagi menghidupkan wawasan ini, adalah penting untuk mengenal pasti potensi sektor transformatif utama yang boleh menyediakan peluang pekerjaan yang stabil dan taraf hidup yang baik.

Penerokaan pelbagai konsep dan model ekonomi penjanaan semula yang baharu muncul membawa pentadbiran bandar kepada model `Ekonomi Donut’ (DE) yang dicadangkan oleh Kate Raworth, seorang ahli ekonomi di Universiti Oxford.

Model ini, selain kelihatan lazat, bertujuan mengalihkan paradigma ekonomi konvensional daripada fokus bertumpu pertumbuhan pada KDNK kepada yang mengimbangi kesejahteraan sosial dengan pemuliharaan ekologi.

DE menonjolkan kepentingan amalan penjanaan semula yang bertujuan untuk menambah baik atau memulihkan sektor ekonomi sedia ada, serta memperkenalkan amalan pengedaran untuk mengurangkan monopoli dan meningkatkan peluang untuk semua – dengan tumpuan utama kepada perusahaan kecil dan sederhana.

Dengan menekankan kepentingan amalan ekonomi regeneratif dan pengedaran, pendekatan donat meningkatkan kesejahteraan sosial dan mengurangkan tekanan ke atas alam sekitar, dengan mengurangkan perubahan guna tanah dan pengekstrakan bahan mentah.

Ipoh ialah bandar raya pertama di Malaysia dan di rantau ASEAN yang melaksanakan DE, sebagai sebahagian daripada projek 15 utama dalam Rangka Tindakan Negeri Perak.

Pengkonsepan dan pelaksanaan projek ini adalah perkongsian antara Majlis Bandaraya Ipoh (Majlis Bandaraya Ipoh), badan pemikir Institut Darul Ridzuan (IDR), dan Pusat Kesihatan Planet Sunway di Universiti Sunway, sebagai rakan kongsi ilmu.

Pembinaan pengetahuan tentang DE untuk kakitangan utama dalam majlis bandar raya dan WPI telah membawa kepada tahap semangat yang tinggi untuk melaksanakan pendekatan ini melalui projek penunjuk perasaan.

Pelan tindakan telah dibangunkan, menonjolkan tujuh projek penunjuk perasaan yang diluluskan oleh majlis di bawah tiga tema:

• pembangunan semula
• kesihatan planet dan
• pemerkasaan komuniti.

Projek penunjuk perasaan yang dicadangkan direka bentuk untuk memacu transformasi dalam sektor utama.

Sebagai contoh, Ipoh menyasarkan untuk menjadi bandar hab ekopelancongan  pertama di Malaysia, dan destinasi hujung minggu yang popular untuk pelancong tempatan dan antarabangsa.

Ekopelancongan, selaras dengan prinsip DE, mengutamakan perlindungan ekologi dan kesejahteraan komuniti melalui amalan ekonomi regeneratif dan pengedaran.

Ini adalah penting, kerana kawasan sensitif alam sekitar menghadapi ancaman daripada pembangunan berkepadatan tinggi - meningkatkan kerentanan mereka terhadap bencana seperti tanah runtuh, batu jatuh dan banjir kilat.

Perkembangan sedemikian juga menyumbang kepada pembersihan tanah dan penebangan hutan, mengakibatkan kehilangan habitat hidupan liar, suhu permukaan yang lebih tinggi, kelembapan yang lebih rendah dan peraturan iklim yang terganggu.

Dari segi positif, menggalakkan ekopelancongan regeneratif menyediakan peluang pendidikan kepada penduduk tempatan dan pelancong untuk menghargai peranan alam semula jadi dalam memulihkan kesihatan mereka.

Pelaksanaan DE di Ipoh melalui pendekatan atas ke bawah menawarkan beberapa kelebihan.

Ini termasuk matlamat yang jelas yang ditetapkan oleh Majlis Bandaraya Ipoh, membuat keputusan yang lebih cekap oleh ketua jabatan, dan penyelarasan berkesan yang didayakan oleh pelan berpusat dan struktur organisasi, memastikan komunikasi dan akauntabiliti yang pantas.

Walau bagaimanapun, cabaran utama ialah penyebaran pengetahuan di kalangan pekerja peringkat bawahan dan komuniti tempatan.

Untuk menangani perkara ini, langkah telah diambil bagi mendidik kakitangan majlis bandar raya melalui dewan bandaran dan sesi pembinaan kapasiti, memperkasakan mereka sebagai duta projek.

Sesi penglibatan awam juga telah dijalankan untuk memperkenalkan DE dan faedahnya kepada orang ramai.

Memandang ke hadapan 2025, memupuk kerjasama dengan ahli majlis, pemimpin tempatan, NGO dan tokoh politik adalah penting untuk menyebarkan kesedaran akar umbi tentang DE dan menunjukkan kesan positifnya terhadap mata pencarian.

Konsep ekonomi donat telah diterima dengan baik oleh masyarakat, dengan ramai yang menyatakan minat terhadap tindakan yang boleh mereka lakukan untuk membantu mencapai "ruang yang selamat dan adil" dalam donat.

Ini mencerminkan rasa cinta dan pemilikan yang semakin meningkat terhadap Ipoh.

Istilah "donut" itu sendiri mencetuskan rasa ingin tahu daripada orang ramai, terutamanya apabila mengetahui ia bukan sahaja menandakan hidangan manis, tetapi juga ruang yang selamat dan berkembang maju untuk orang ramai, biodiversiti dan alam sekitar. - DagangNews.com

• Sharifah Husna Syed Zainal Yussof adalah Pembantu Penyelidik, Pusat Kesihatan Planet Sunway
• Saidatul Maisarah Faiesall adalah Ketua, Dasar, Strategi dan Advokasi, Pusat Kesihatan Planet Sunway

Artikel yang asalnya Berbahasa Inggeris ini adalah sebahagian daripada Mesyuarat Tahunan Forum Ekonomi Dunia (WEF) dan teks asal boleh didapati dengan klik di sini