PENYELESAIAN ISU JUALAN TANPA AQAD DALAM KONTRAK MUSYARAKAH MUTANAQISAH MELALUI LANJUTAN TAWARAN

DARI perspektif penulis, isu mu'atah (jualan tanpa aqad) dalam kontrak musharakah mutanaqisah (MM) yang dibincang oleh Prof. Dato’ Dr Aznan Hasan, dalam majlis AIBIM minggu lepas, menimbulkan beberapa kebimbangan kritikal berhubung kesahihan transaksi apabila pelanggan gagal membuat bayaran ansuran bulanan.

Di bawah Syariah, kehadiran aqad adalah penting untuk jualan yang sah, mewujudkan kewajipan undang-undang dan kewangan yang diperlukan antara bank dan pelanggan.

Walau bagaimanapun, sekiranya tiada pembayaran, urus niaga tersebut tidak mempunyai asas kontrak, menyebabkan bank tidak dapat menuntut sebarang jumlah tertunggak yang perlu dibayar, kerana tiada hutang telah ditetapkan secara teknikal.

Cabaran utama terletak pada menyelaraskan sifat patuh Syariah MM dengan rangka kerja perundangan dan kawal selia sedia ada, seperti garis panduan Caj Pembayaran Lewat (LPC), yang menetapkan bahawa bank hanya boleh mengenakan bayaran kepada pelanggan apabila wujud hutang.

Dalam kes di mana tiada berlaku kontrak jualan kerana tidak membayar ansuran, maka tiada lah hutang timbul. Ini mewujudkan jurang berkaitan obligasi kontrak yang akan meletakkan bank dalam risiko kerugian kewangan.

Untuk menyelesaikan isu ini, mekanisme tawaran lanjutan dicadangkan, di mana kedua-dua bank dan pelanggan boleh mengeluarkan tawaran rasmi untuk mewujudkan akad tawaran yang diperlukan.

Tawaran lanjutan ini akan memastikan bahawa walaupun tanpa pembayaran, obligasi berkontrak kekal utuh, membolehkan bank mengenakan bayaran untuk sebarang jumlah tertunggak di bawah garis panduan LPC.

Kemasukan akad tawaran ini akan menyediakan asas undang-undang untuk kewujudan hutang, memastikan bank boleh meneruskan caj pembayaran lewat.

Satu kaedah untuk melaksanakan tawaran lanjutan ini adalah melalui surat aku janji, di mana kedua-dua pihak—bank dan pelanggan—mengakui kewajipan bersama mereka sekiranya tidak membuat pembayaran.

Dokumen ini akan berfungsi sebagai perjanjian, memastikan bahawa aqad kekal sah walaupun pelanggan gagal membayar. Oleh itu, isu mu'atah akan dapat diselesaikan, sekali gus membolehkan bank menguatkuasakan caj yang diperlukan selaras dengan garis panduan LPC sambil mematuhi prinsip Syariah.

Pengenalan mekanisme tawaran lanjutan ini akan memastikan surat aku janji ini sejajar dengan prinsip Syariah dan dari sudut tadbir urus, ia dapat diawasi rapi oleh jabatan pematuhan Syariah institusi kewangan.

Jabatan ini perlu memastikan bahawa aturan kontrak adalah telus dan adil kepada semua pihak, menghalang sebarang eksploitasi atau penganiayaan yang tidak adil dalam kes kemungkiran.

Untuk merangka dokumen tawaran lanjutan dalam kontrak MM, kedua-dua bank dan pelanggan mesti bersetuju dengan mekanisme formal yang mengekalkan kewajipan kontrak walaupun sekiranya berlaku ketidakmampuan membayar.

Tawaran bank harus dirangka sebagai tawaran tetap berterusan untuk menjual sebahagian daripada ekuitinya dalam hartanah kepada pelanggan. Tawaran ini akan kekal sah sepanjang tempoh kontrak dan tidak akan terjejas oleh kegagalan pelanggan membuat pembayaran bulanan.

Bahasa dalam perjanjian harus menyatakan dengan jelas bahawa tawaran ini tidak boleh ditarik balik, kecuali apabila kontrak ditamatkan atau diselesaikan sepenuhnya, memastikan kesediaan bank untuk menjual ekuitinya kekal aktif.

Begitu juga, tawaran lanjutan pelanggan harus dirangka sebagai komitmen berterusan untuk membeli bahagian bank dalam harta itu, bergantung pada jadual pembayaran yang dipersetujui.

Tawaran mesti termasuk terma bahawa pelanggan mengakui kewajipan untuk membeli sebahagian daripada saham bank, tidak kira sama ada mereka memenuhi ansuran bulanan tepat pada masanya.

Sekiranya tidak membuat pembayaran, tawaran pelanggan untuk membeli kekal aktif, walaupun pembayaran belum dibuat, sekali gus memastikan akad tersebut sah dan boleh dikuatkuasakan.

Ini membantu mengekalkan kesahihan kontrak di bawah Syariah dan menyediakan alasan untuk bank mengenakan yuran pembayaran lewat jika perlu.

Untuk meningkatkan kejelasan dan kebolehkuatkuasaan tawaran lanjutan, kedua-dua bank dan pelanggan boleh bersetuju untuk merasmikan komitmen ini dalam surat aku janji atau melalui klausa yang ditambahkan pada kontrak MM asal.

Surat aku janji akan berfungsi sebagai dokumen tambahan yang menggariskan secara jelas perjanjian tawaran lanjutan antara kedua-dua pihak.

Dokumen ini harus distrukturkan untuk memenuhi keperluan pematuhan Syariah, memastikan bahawa terma tidak memperkenalkan sebarang unsur riba (faedah) atau ketidakpastian yang berlebihan (gharar), yang sebaliknya boleh membatalkan kontrak.

Surat itu juga boleh memasukkan ketetapan untuk perkara yang berlaku jika beberapa ansuran terlepas, menggariskan proses untuk rundingan semula atau penamatan perjanjian.

Akhir sekali, untuk melindungi kedua-dua pihak dan memastikan ketelusan, tawaran lanjutan harus menyatakan mekanisme tepat yang membolehkan penjualan atau pajakan diformalkan setiap bulan.

Ini boleh melibatkan pencetus automatik dalam perjanjian, seperti pengakuan bahawa, apabila lalai, kewajipan pelanggan untuk membeli saham berterusan, dan tawaran bank untuk menjual kekal terbuka.

Dengan menstrukturkan perjanjian dengan cara ini, bank boleh mengenakan bayaran lewat pembayaran secara sah di bawah garis panduan LPC, sambil memastikan semua tindakan kekal mematuhi prinsip Syariah. Pengaturan ini mewujudkan rangka kerja yang jelas dan boleh dikuatkuasakan yang mengimbangi hak dan tanggungjawab kedua-dua bank dan pelanggan.

Dari perspektif pihak berkepentingan, penyelesaian itu juga mesti disampaikan dengan jelas kepada pelanggan dan pelabur untuk memastikan semua pihak memahami implikasi tawaran lanjutan itu.

Ketelusan dalam hal ini akan menjadi penting dalam mengekalkan kepercayaan dalam struktur MM dan memastikan kedua-dua pelanggan dan pelabur kekal yakin dengan keadilan kontrak dan pematuhan Syariah.

Bagi penulis, aspek yang perlu dipertimbangkan ialah bagaimana penyelesaian ini boleh memberi kesan kepada penerimaan global MM.

Dengan menangani isu mu'atah dan caj pembayaran lewat secara telus dan patuh Syariah, institusi kewangan boleh menunjukkan bahawa MM adalah produk yang teguh dan boleh disesuaikan.

Ini mungkin menggalakkan penerimaan yang lebih meluas terhadap prinsip kewangan Islam, terutamanya dalam pasaran majoriti bukan Islam.

Cadangan untuk memperkenalkan mekanisme tawaran lanjutan melalui surat aku janji mungkin juga mempunyai implikasi terhadap pengurusan risiko dan garis panduan BASEL.

Jika dilaksanakan dengan betul, pendekatan ini boleh membantu bank mengurus dengan lebih baik risiko yang berkaitan dengan pembayaran lewat dan kemungkiran dalam MM, yang berpotensi membawa kepada layanan yang lebih baik terhadap produk ini di bawah peraturan perbankan antarabangsa.

Akhirnya, menyelesaikan isu mu'atah dalam kontrak MM melalui mekanisme tawaran lanjutan yang dicadangkan bukan sahaja akan membantu institusi kewangan mematuhi prinsip Syariah tetapi juga menyediakan laluan yang jelas untuk menguruskan pembayaran lewat dengan cara yang patuh Syariah.

Penyelesaian ini, jika dilaksanakan dengan berkesan, boleh membuka jalan kepada penggunaan lebih meluas produk kewangan Islam yang mengimbangi pertimbangan etika dengan kestabilan kewangan. - DagangNews.com

Dr Razli Ramli adalah Ketua Strategi dan Pengurusan Risiko yang juga Pensyarah Kanan, Sekolah Perniagaan Antarabangsa Azman Hashim (AHIBS) UTM dan juga Felo Adjung Institut Perbankan dan Kewangan Islam (IIiBF) di UIAM

KLIK DI SINI UNTUK KOLEKSI ARTIKEL IKTISAD